Voorkomen van vorststerfte bij aquatische fauna

Bij aanhoudende vorst of een sneeuwlaag op het ijs treedt regelmatig sterfte op van aquatische fauna. Daarnaast kan de waterkwaliteit (tijdelijk) als gevolg van het ontstaan van zuurstofloosheid ernstig in kwaliteit afnemen. 
Slechts bij weinig waterbeheerders is een protocol in gebruik op basis waarvan wordt gehandeld als deze omstandigheden dreigen op te treden. Hoewel nooit in alle watergangen preventief handelen tot de mogelijkheden zal kunnen behoren zijn met een protocol op basis van gebied eigenschappen, waarbij op cruciale plaatsen preventief water open wordt gehouden, veel problemen te voorkomen.

Principe van de maatregel:
Het principe van de maatregel bestaat uit het met een wielkraan breken en uitnemen van het ijs op over een ruime oppervlakte (bijvoorbeeld minimaal 10 tot 15 meter lengte en tot 3 meter uit de oever). Bij aanhoudende vorst wordt deze maatregel elke 3 á 4 dagen herhaald door de route met faunawakken te rijden en het ijs opnieuw te breken en (grotendeels) uit te nemen. Indien de vorst gepaard gaat met sneeuw wordt al het ijs met een sneeuwlaag is afgedekt de maatregel elke twee dagen herhaald.

Voorbereidende werkzaamheden:

Idealiter is een “Plan van aanpak preventie vorststerfte aquatische fauna” vast onderdeel van het beheerplan van een waterbeherende instantie. Hiertoe is het van belang een kaart samen te stellen van locaties die

  • Een centrale ligging hebben in een polder of anderszins besloten peilgebied
  • Gunstig zijn gelegen voor naar dieper water trekkende vis bij vorst
  • Een waterdiepte hebben van minimaal 1.00 meter
  • Een watergang van een minimale breedte van 8 tot 10 meter betreffen;Langs wegen en of beheerpaden zijn gelegen cq goed en snel bereikbaar zijn
  • Niet in een schaatsroute zijn gelegen

Genoemde locaties kunnen veelal vrij snel worden bepaald door een brainstormsessie te houden met de uitvoerend medewerkers van de waterbeheerders, beroepsvissers en vertegenwoordigers van de sportvissers. Ook kennis uit het verleden waar de meest vissterfte is opgetreden kan vaak helpen bij het maken van de keuzen waar maatregelen dienen te worden genomen.

Nadat de eerste selectie van potentiele locaties is gemaakt, worden de locaties bezocht en beoordeeld op bereikbaarheid voor een wielkraan, plaatsingsruimte van het uitgenomen ijs en veiligheid voor derden. Aan de hand van de uitkomsten wordt een kaart opgesteld met de te bewerken locaties. De kaart wordt in concept nogmaals doorgenomen met de uitvoerend medewerkers en voorgelegd aan de (lokale) ijsclubs cq schaatsverenigingen. Na verwerken van eventuele reacties wordt de kaart definitief gemaakt en voorzien van een route die de mobiele kraan dient te maken nadat opdracht is gegeven op basis van aanwezigheid ijs, weer omstandigheden en weer voorspellingen. Idealiter wordt de route en het aantal locaties zodanig gekozen dat deze in één dag kan worden afgewerkt. Tenslotte worden de aanvullende werkzaamheden zoals, afbakening  van de faunawakken beschreven en vastgelegd.

Uitvoering:
Het “Plan van aanpak preventie vorststerfte aquatische fauna” wordt standaard opgenomen in het beheerpakket van de uitvoerende dienst van de waterbeherende organisatie. Voorafgaand aan het winterseizoen worden afspraken gemaakt met een aannemer die de werkzaamheden op afroep binnen een dag kan opstarten en uitvoeren. Hierbij wordt het plan van aanpak een keer doorgenomen en uitgereikt aan de aannemer, tevens worden vaste prijsafspraken, voor het onderhavige seizoen gemaakt.

Indien vorst optreedt wordt zodra dit langer dan vier dagen aanhoudt het protocol in werking gezet en de geselecteerde aannemer opdracht verleend tot het uitvoeren van de eerste ronde. Indien de vorst vanaf het begin gepaard gaat met sneeuwval wordt het protocol al na de tweede dag in werking gesteld.

Parallel aan de eerste ronde wordt zorggedragen voor een voldoende afbakening cq markering van de faunawakken zodat wordt voorkomen dat optreden. Indien (verwacht wordt dat) ook watervogels gebruik maken van de faunawakken en deze op of nabij door verkeer gebruikte wegen en paden zijn gelegen wordt waarschuwingsbebording “vogels” geplaatst.

Evaluatie:
Idealiter wordt het gevoerde beheer vastgelegd en wordt gedurende de eerste jaren de effectiviteit gevolgd. Ook het optreden van sterfte van aquatische fauna, de aanwezigheid van door vogel concentraties opengehouden delen (die veelal jaarlijks op dezelfde plaatsen aanwezig zijn) en overige relevante waarnemingen en bijzonderheden zijn waardevol om vast te leggen. Aan de hand van deze gegevens kan een locatie kaart worden verbeterd en aangepast.  

U bent hier: